Egeli bilim insanları, yumurtalık kanserini erken evrede teşhis edecek biyosensör geliştirecek

Sıhhat alanında Türkiye’nin en değerli referans merkezlerinden biri olan Ege Üniversitesi (EÜ) nitelikli akademik takımı ile teşhis ve tedaviye yönelik başarılı projeler üretmeyi sürdürüyor. 

EÜ Eczacılık Fakültesi Temel Eczacılık Kısmı Analitik Kimya Anabilim Kolu öğretim üyesi Prof. Dr. Pınar Kara, Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Ali Ege, Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Öğretim Üyesi Bilge Kartal Çetin ve doktora öğrencisi Ezgi Kıvrak tarafından önerilen “Jinekolojik Kanserlerin miRNAlar ile Çoklu (Multipleks) Tayinine Yönelik Prototip Nanobiyosensör Geliştirilmesi ve Akıllı Telefon ile Entegrasyonu” başlıklı proje Türkiye Sıhhat Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) “A Kümesi Acil Ar-Ge Proje Dayanak Programı” kapsamında desteklenmeye hak kazandı. Egeli akademisyen tarafından geliştirilen projeyle yumurtalık kanserinin erken evrelerde teşhis edilmesine imkan sağlayacak bir biyosensör geliştirmesi hedeflendi.

Bir referans merkezi olarak yeni projelere imza atmayı sürdüreceklerini söz eden EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Üniversitemizin alanlarında uzman ve uzman akademisyenleri, bilhassa sıhhat alanında ülkemiz için emsal teşkil edecek çalışmalara imza atmaya devam ediyor. Eczacılık Fakültesi Analitik Kimya Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Pınar Kara tarafından geliştirilen proje ile yumurtalık kanserinin erken evrelerde teşhis edilmesi üzerine yoğunlaşılarak, prototip bir biyosensör geliştirilecek. Geliştirilen aygıt aracılığıyla sıhhat ve teknoloji buluşturularak, bilgilerin akıllı telefonlardan da okunabilmesini sağlanacak. Başarısı münasebetiyle Prof. Dr. Pınar Kara Kadayıfcılar hocamızı tebrik ediyor, muvaffakiyetlerinin devamını diliyorum” diye konuştu.

“Günümüzde kullanılan kanser testlerine alternatif olarak erken evrede düşük maliyetli teşhis prosedürlerine gereksinim duyulmakta”

Yumurtalık kanseri hakkında bilgi veren Analitik Kimya Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Pınar Kara, “Jinekolojik kanserler ortasında yer alan yumurtalık kanseri, belirti vermemesi nedeniyle geç saptanan ve ülkemizde bayanlar ortasında en ölümcül olan kanserlerden biridir. Yumurtalık kanserinin teşhisinde günümüzde kullanılan testler; jinekolojik muayene, ultrason ve radyolojik incelemeler ve bir kanser biyobelirteci olan ‘CA-125’ teşhisine dayalı kan testleridir. 

Jinekolojik muayeneyle belirti göstermeyen on bin bayandan sırf bir adedine gerçek teşhis konulabilir. Ultrason ve radyolojik incelemeler ise, hem maliyetli hem de erken evrede teşhis için hudutlu hassaslık gösteren bir formüldür. Günümüzde de yumurtalık kanseri teşhisi için altın standart olarak kabul edilen yol ‘CA-125’ testidir. 

Klinikte rutin kullanılan bu test, “CA-125” düzeylerini epeyce tesirli bir halde belirleyebilmesine karşın, ‘CA-125’ düzeyleri diğer hastalıklar varlığında yahut mensturasyon, gebelik üzere durumlarda da artış gösterebilmektedir. Ayrıyeten klinikte kullanılan tekniklerde değerli ekipman ve nitelikli eleman üzere faktörlere muhtaçlık duyulmakta. Bu üzere sınırlayıcı durumlar yüzünden günümüzde kullanılan testlerin yerine geçebilecek düşük maliyetli, taşınabilir, nitelikli elemana gerek duyulmayan ve geliştirildikleri takdirde yalnızca kanser değil birçok hastalık için teşhis sunabilen alternatif sistemlere muhtaçlık duyulmakta ” dedi.
Gelişen teknoloji sayesinde hastaların kendi ölçüm testlerini yapabildiklerine dikkat çeken Prof. Dr. Pınar Kara, “Yumurtalık kanserinin erken teşhisi için yeni yaklaşımların ve yeni biyobelirteçlerin kesin tayinini yapabilen taşınabilir, küçük boyutlu, süratli sonuç alınabilen, düşük maliyetli ve yerli analitik aygıtlara ihtiyaç duyuluyor. 

Bu aygıtların başında da ‘Biyosensörler’ geliyor. Zira biyosensörler, gereksinim duyulduğu üzere biyolojik değeri olan birçok molekülün süratli ve muteber tayinine imkan tanıyan düşük maliyetli, kesin sonuç sunan, kullanımı kolay aygıtlar. En bilindik örneği olan kan şekeri ölçüm aygıtları (Glukometreler) sayesinde diyabet hastaları rastgele bir sıhhat çalışanına gereksinim duymadan kendi ölçümlerini alıp takip edebiliyorlar. Günümüzde teknolojinin de gelişmesiyle birlikte hastaların kendi testlerini kendilerinin yapabilmesi ve bunların sonuçlarını akıllı telefonları aracılığıyla okuyabilecekleri, saklayabilecekleri ve paylaşabilecekleri prosedürler geliştiriliyor” diye konuştu.

“Erken teşhis için biyosensör geliştireceğiz”

Proje hakkında bilgi veren Prof. Dr. Pınar Kara, “Biz de projemiz kapsamında yumurtalık kanserinin erken evrelerde teşhis edilmesine imkan sağlayacak bir biyosensör geliştirmeyi hedefledik. Tek bir biyobelirteç tayini kesin tanıya imkan sağlamadığı için birden fazla biyobelirteci eş vakitli olarak tayin edebilecek bir biyosensör geliştireceğiz. Son vakitlerde rutin tahlillerde kullanılan protein biyobelirteçlerinden daha düzgün performans gösteren nükleik asit biyobelirteçleri teşhis ve teşhis alanında bizlere umut vadediyor. Yaklaşık 30 yıl evvel keşfedilen ve bir RNA kümesi olan mikroRNA’lar hayli yeni moleküller. Bu moleküller çeşitli kanserlerde olağandışı artış gösteriyor. 

Ege Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Kısmı ile ortak geliştirilecek prototipte, yumurtalık kanseri varlığında artış gösterdiği bilinen iki farklı miRNA molekülünün eş vakitli teşhisini hedefledik ve son kademe olarak bir akıllı telefon arayüzü ve uygulaması geliştirerek, biyosensörden elde edilecek bilgilerin akıllı telefonlardan okunabilmesini sağlayacağız. Prototip olarak geliştirilecek bu biyomedikal aygıtla öbür kanser tiplerinin tayini de vakit içinde gerçekleştirilebilecek. Böylece uzun vadede erken devir kanser taraması için tam teşekküllü hastanelere ve nitelikli eleman ve ekipmanlara gerek kalmadan, rastgele bir sıhhat kuruluşunda yalnızca bir kan örneği alınarak kanser tayini mümkün olabilecek” dedi.
 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı